Rượu cần (Yăng n’ranh) là một thức uống luôn có mặt trong các dịp lễ hội, các cuộc vui, đón khách quý hay bạn bè phương xa của đồng bào M’nông. Theo quan niệm của đồng bào M’nông thì rượu cần là nước uống của Yàng (thần linh)…
Rượu cần (Yăng n’ranh) là một thức uống luôn có mặt trong các dịp lễ hội, các cuộc vui, đón khách quý hay bạn bè phương xa của đồng bào M’nông. Theo quan niệm của đồng bào M’nông thì rượu cần là nước uống của Yàng (thần linh). Thần linh sai sứ giả xuống hướng dẫn cách làm rượu cho đồng bào, nên ngoài giá trị vật chất thì rượu cần còn mang giá trị văn hóa giao tiếp tinh thần sâu sắc.
Rượu cần mang lại niềm vui, sự tốt lành, yên vui nên là thức uống cho cả gia đình, những người già, trẻ đều được uống, thậm chí những đứa trẻ sơ sinh cũng được cha, mẹ cho nhắm môi khi vừa lọt lòng… Hơn nữa, rượu cần chính là sợi dây gắn kết từng cá nhân với cộng đồng, giúp mọi người xích lại gần nhau hơn, đoàn kết giúp nhau vượt qua khó khăn, thử thách. Vì thế, trong quá trình lao động sản xuất cũng như khi sử dụng, làm rượu cần, đồng bào M’nông luôn tuân thủ nghiêm ngặt những điều kiêng kỵ như không làm men rượu vào độ xoài trổ bông, lúa làm đồng; phụ nữ có thai hay đang trong giai đoạn kiêng cử thì không được đến gần, không gây vỡ ché, không làm gãy cần…
Làm rượu cần thì bản thân người làm phải “sạch sẽ” thì rượu mới ngon và không có lỗi với thần linh. Rượu cần được làm bằng chính những nguyên liệu sẵn có như sắn, ngô, gạo nếp, gạo tẻ, bo bo… nhưng ngon nhất và được ưa chuộng nhất là loại nếp than hoặc hạt kê được trồng trên đất đỏ bazan.
Trước kia, nguyên liệu để làm rượu cần là sự hòa trộn của các loại ngũ cốc hoặc xen cùng những loại củ thì nay chủ yếu làm bằng cơm nếp, chỉ có chất men là vẫn còn lưu giữ. Khi uống, người ta đổ nước suối (hoặc nước đun sôi để nguội) vào ché, rồi cắm cần trúc vào để người uống hút lên.
Men rượu cần nhẹ, ngọt dịu, nhưng cũng tạo nên cảm giác say la đà, rất dễ kích thích tâm trạng con người vui vẻ, cởi mở, hòa đồng với nhau. Hương vị nồng nàn của men lá rừng khiến người uống có cảm giác lâng lâng, ngây ngất, dẫu say, nhưng vẫn muốn được uống thêm, vui mãi. Bởi thế, khi vào các gia đình người M’nông, chúng ta đều thấy những ché rượu để trong góc nhà, như minh chứng một điều rằng, trong hoàn cảnh nào thì ché rượu cần luôn hiện hữu trong cuộc sống hằng ngày của đồng bào.
