Năm 2005, “Không gian Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên” đã được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại.
Tây Nguyên là vùng đất chung sống của hơn 47 dân tộc với những sắc thái văn hóa đậm nét riêng. Không gian Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên trải rộng từ tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng và sang tận Phú Yên, Khánh Hòa. Chủ nhân lâu đời của loại hình di sản này chính là tộc người Ba Na, M’nông, Xơ Đăng, Cơ Ho, Rơ Măm, Giẻ Triêng, Mạ, Gia rai, Ê đê, Chu Ru, Raglai…
Không gian Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên được tạo ra không chỉ từ nhạc cụ cồng chiêng, các bản nhạc diễn tấu cồng chiêng, mà còn bởi mối quan hệ giữa nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng với tín ngưỡng, phong tục, nghi lễ – lễ hội… của đồng bào các dân tộc bản địa ở Tây Nguyên.
Cồng chiêng là hai loại nhạc cụ thuộc bộ gõ hoặc loại tự thân vang được đúc bằng đồng hoặc đồng pha gang có nhiều kích cỡ. Cồng có núm ở giữa còn chiêng thì không. Dàn cồng bao giờ cũng đảm nhiệm vị trí bè trầm thường đi từng cặp; chiêng đảm nhiệm phần giai điệu có tính tự sự, ca xướng. Ngoài ra, đi kèm với dàn cồng chiêng hoàn chỉnh còn có thêm các nhạc khí hỗ trợ như bộ lục lạc, xập xòa và trống đại.
Tính độc đáo của cồng chiêng Tây Nguyên thể hiện ở trình độ điêu luyện của người diễn tấu trong việc áp dụng những kỹ năng đánh cồng chiêng và kỹ năng chế tác. Khi nghe tiếng cồng chiêng, chúng ta có thể phát hiện các tầng giai điệu được đan xen và đối ứng với nhau bên cạnh phần đệm hòa âm trong các lễ hội cúng bến nước, lễ hội mừng được mùa, lễ hội cầu mưa, nghi thức đón khách hay kết nghĩa…
Trong cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên, cồng chiêng là biểu tượng của sự linh thiêng cao quý và là tài sản có giá trị nhất trong đời sống vật chất cũng như tinh thần. Âm vang cồng chiêng luôn gắn bó số phận con người với bon làng.
Có thể nói, âm vang loại nhạc cụ này đã “bám rễ” vào đời sống của từng con người, được “ướp hương” thiên nhiên của trời của đất, theo bản năng sinh tồn của nền văn minh nương rẫy. Cồng chiêng Tây Nguyên đã được định danh là loại hình di sản văn hóa mang đậm dấu ấn thời gian và không gian, trong đó lưu giữ cả những lớp cắt lịch sử của tiến trình phát triển âm nhạc từ thuở sơ khai.
Nguyễn Hồng (t.h)
Theo baodaknong.org.vn
